Εγώ προσωπικά αισθάνομαι υπερήφανος γιατί με δική μου ευθύνη ολοκληρώθηκε και έκλεισε, χωρίς να χαθεί ούτε ένα ευρώ, το Γ’ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης με τη μεγάλη βοήθεια των αξιόλογων στελεχών του Υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών τότε. Μάλιστα, ενάμιση χρόνο από τις 31/12/2009, οπότε και ολοκληρώθηκε επιτυχώς ο προβλεπόμενος έλεγχος από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για το Γ’ ΚΠΣ, η χώρα μας πήρε και την επιστροφή από την παρακράτηση του 5% (περίπου 650εκ. Ευρώ).
Το ΕΣΠΑ σήμερα κινείται με βήμα σημειωτόν. Στην απορρόφηση του ΕΣΠΑ, σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η Ελλάδα βρίσκεται στην 20η θέση μεταξύ των 27 κρατών μελών της ΕΕ. Ενώ το Σεπτέμβριο του 2009 ήταν 5η και το 2010 στην 17η.
Παρά λοιπόν τις διακηρύξεις της προηγούμενης κυβέρνησης, ένα βασικό εργαλείο που είχε στη διάθεσή της, έμεινε αναξιοποίητο. Οι νέες διαδικασίες, σε συνδυασμό με τις εμπλοκές στις αρμοδιότητες των υπουργείων αντί να επιταχύνουν, επιβράδυναν την υλοποίηση των προγραμμάτων.
Επί πέντε μήνες, από τον Οκτώβριο του 2009 μέχρι το Φεβρουάριο του 2010 δεν υπήρχε Γενικός Γραμματέας Επενδύσεων και Ανάπτυξης. Στη συνέχεια η δημιουργία Ειδικής Γραμματείας ΕΣΠΑ αύξησε ακόμη περισσότερο τη γραφειοκρατία, με συνέπεια η Γενική Δ/νση Αναπτυξιακού Προγραμματισμού και Δημοσίων Επενδύσεων να καθίσταται θεατής και στην ουσία να υπολειτουργεί. Ενώ μέσα σε δυο χρόνια τοποθετήθηκαν 3 διαφορετικοί Υφυπουργοί.
Η κεντρική διαχειριστική αρχή κατά περίεργο τρόπο δεν υπάγεται στη Γενική Δ/νση που προανέφερα, αλλά στον Ειδικό Γραμματέα με συνέπεια να μην υπάρχει συνεργασία με τις διαχειριστικές αρχές τόσο των Υπουργείων όσο και των Περιφερειών.
Μέχρι στιγμής, όλο το 2011, η Κυβέρνηση Παπανδρέου έχει κάνει μόνο δύο αιτήματα πληρωμών στην ΕΕ και εισέπράξε 1,337 δις ευρώ, ενώ υπάρχουν πολλοί απλήρωτοι λογαριασμοί εκτελέσεων έργων που παραμένουν απλήρωτοι τη στιγμή που υπάρχει αδιάθετο ΠΔΕ 2,617 δις ευρώ που θα μπορούσε να πληρώσει εκτελεσμένες υποχρεώσεις και να αιτηθεί το ποσό από την ΕΕ και να απορροφηθεί το έστω και κουτσουρεμένο ΠΔΕ.
Η αλλιώς, ενώ έχουν αναληφθεί υποχρεώσεις για τη χρηματοδότηση έργων ύψους 1,9 δις, έχουν πληρωθεί από αυτά μόνο 1,5 δισ. Τα 400 εκ. € παραμένουν αδιάθετα, μη απορροφούμενα λόγω πολιτικής αδράνειας και λιμνάζουν στον περιβόητο Κεντρικό Λογαριασμό του ΕΣΠΑ. Σημειώνουμε ότι τα 400 αυτά εκατομμύρια αποτελούν μέρος του δανείου που έχει πάρει η Ελλάδα από την Τρόϊκα, δηλ. πληρώνουμε τόκους για ποσά που παραμένουν αναξιοποίητα.
Η όλη εικόνα γίνεται ακόμα πιο αρνητική εάν συνυπολογιστεί ότι μεγάλο μέρος των κονδυλίων που έχουν απορροφηθεί οφείλονται σε έργα γέφυρες. Δηλαδή σε έργα που είχαν ξεκινήσει στο Γ’ ΚΠΣ, πριν από την εκλογική νίκη του ΠΑΣΟΚ, κι όχι σε νέες δεσμεύσεις. Ενώ το ποσοστό απορρόφησης είναι εν μέρει πλασματικό, αφού προσμετρώνται τα ποσά που έχουν παρκαριστεί σε διαφόρων ειδών ταμεία χαρτοφυλακίου (πχ ταμείο επιχειρηματικότητας, εξοικονομώ κατ’ οίκον) χωρίς να έχουν επωφεληθεί ακόμα οι πραγματικοί αποδέκτες.
Σε ανακοινώσεις του ο υπουργός Ανάπτυξης παρουσίαζε το πρόγραμμα ενίσχυσης επιχειρήσεων από το εθνικό αποθεματικό απρόβλεπτων, διαφημίζοντάς το κατάλληλα, όπως όλα τα προηγούμενα. Ωστόσο, ενώ η κυβέρνηση έκανε εξαγγελίες για νέα προγράμματα, τα ήδη υπάρχοντα δεν είχαν καθόλου ικανοποιητικά αποτελέσματα. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν τα προγράμματα για τη νεανική και γυναικεία επιχειρηματικότητα και το πρόγραμμα για την ψηφιακή σύγκλιση.
Βασικό όμως πρόβλημα του ΕΣΠΑ δεν είναι μόνο η χαμηλή απορροφητικότητα των κονδυλίων, αλλά και η κατεύθυνση των απορροφήσεων, καθώς μεγάλα έργα υποδομής και διαρθρωτικά προγράμματα που έχουν τη δυνατότητα να κινήσουν την ανάπτυξη παραμένουν καθηλωμένα.
Μάλιστα, παρά τις κυβερνητικές διακηρύξεις της Κυβέρνησης Παπανδρέου για «πράσινη» ανάπτυξη, ο τομέας του περιβάλλοντος έχει παραγκωνιστεί. Το ΕΠ «Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη» σημειώνει πολύ μικρή απορρόφηση. Η προηγούμενη Κυβέρνηση άφησε να περάσει αναξιοποίητος πολύτιμος χρόνος.
Η συνεχιζόμενη καθυστέρηση απορρόφησης κοινοτικών πόρων θα έχει ως αποτέλεσμα, εφ΄ όσον συνεχιστεί η παρούσα κατάσταση, είτε την απώλειά τους, είτε τη συσσώρευση τόσων υποχρεώσεων στα τελευταία έτη εφαρμογής του ΕΣΠΑ, που το ΠΔΕ δεν θα μπορέσει να τις καλύψει αφήνοντας απλήρωτα τα έργα. Η κάλυψη των προαναφερθεισών υποχρεώσεων δεν έχει προβλεφθεί στους Προϋπολογισμούς των ετών 2012 – 2015, οπότε πάλι η ζημιά θεωρείται δεδομένη. Τούτο θα φανεί ήδη από του χρόνου.
Άρα, το εθνικό σκέλος του ΠΔΕ δεν έπρεπε να περικοπεί, ιδιαίτερα στη δεδομένη συγκυρία. Επιπλέον, τα συγχρηματοδοτούμενα έργα του ΕΣΠΑ από το ΠΔΕ, θα έπρεπε να αυξάνονται αντί να μειώνονται, αφού αποτελούν τη μόνη πηγή εισροής πόρων προς την ελληνική οικονομία.
Και δυστυχώς, η σημαντική μείωση του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων δημιουργούν καθυστερήσεις στην υλοποίηση έργων με συνέπεια σε αυτή την κρίσιμη οικονομική συγκυρία έξω από την καθυστέρηση να μεγαλώνει η ύφεση κατά 2% όπως την προσδιορίζει ο Γενικός διευθυντής του ΙΟΒΕ, καθηγητής κος Στουρνάρας με άμεσες αρνητικές συνέπειες για την ανάπτυξη και την αύξηση της ανεργίας.
Σε μια περίοδο που το ΠΔΕ μειώνεται και οι χρηματοδοτήσεις των ΟΤΑ περιορίζονται σημαντικά, θα έπρεπε τα έργα ΣΔΙΤ και οι συμβάσεις παραχώρησης να αποτελούν κυρίαρχα εργαλεία ανάπτυξης και εκτέλεσης σημαντικών έργων υποδομών.
Αυτά τα εργαλεία δυστυχώς τα δύο τελευταία χρόνια δεν αξιοποιήθηκαν αν και η Κυβέρνηση της ΝΔ, είχε κάνει σημαντικά βήματα στα θέματα αυτά.
Ιδιαίτερα πρέπει να τονίσω ότι δεν ολοκληρώθηκαν οι διαπραγματεύσεις για τις συμβάσεις παραχώρησης των μεγάλων οδικών αξόνων και οι ξένες τράπεζες υπαναχωρούν με συνέπεια να κινδυνεύει το 30% περίπου του ΕΣΠΑ από την μη υλοποίηση αυτών των μεγάλων έργων παραχώρησης, των τόσο σημαντικών για την ανάπτυξη της χώρας, με τεράστιες αρνητικές επιπτώσεις για τη χώρα και το μέλλον της.
Η αυτοδιοίκηση σήμερα βρίσκεται σε δραματικά δύσκολη θέση. Ο «Καλλικράτης» εν μέσω μνημονίου, μεσοπρόθεσμου και εφαρμοστικού νόμου, παρά τις μεγαλόστομες διακηρύξεις της προηγούμενης κυβέρνησης, βρίσκεται στο σημείο μηδέν. Με απόλυτη λοιπόν ευθύνη της προηγούμενης κυβέρνησης γίνονται μεγάλες, άγριες, πρωτοφανείς περικοπές των πόρων των δήμων.
Το 2010 σε σχέση με το 2009 είχαμε μείωση των πόρων: στους Κεντρικούς Αυτοτελείς Πόρους μέχρι 37%, στη ΣΑΤΑ μέχρι 92%, στις λειτουργικές δαπάνες των σχολείων πάνω από 50%. Από το πρόγραμμα ΘΗΣΕΑΣ έγινε περικοπή των πόρων των δήμων 308 εκ. ευρώ για συμβασιοποιημένα (πιστοποιημένα και ανεκτέλεστα) έργα. Η ΚΥΑ των ΚΑΠ έτους 2010 εκδόθηκε για πρώτη φορά το επόμενο έτος (Απρίλιος 2011).
Στο τέλος ουσιαστικά του έτους 2011 η εικόνα έχει ως εξής: στους ΚΑΠ παρατηρείται μεγάλη υστέρηση, από ΣΑΤΑ έχουν λάβει μόνο 230 εκ. ευρώ για έργα των Δήμων από τα 600 εκ. ευρώ που προβλέπονται στον κρατικό προϋπολογισμό, ενώ υπολείπονται 370 εκ ευρώ που είναι αδύνατο να δοθούν στους ΟΤΑ τον υπολειπόμενο 1 μήνα μέχρι τις 31/12/2011.
Τα έργα του προγράμματος ΘΗΣΕΑΣ καθώς και τα Ειδικά Αναπτυξιακά Προγράμματα (ΠΙΝΔΟΣ, ΟΡΕΙΝΩΝ ΟΓΚΩΝ ΚΡΗΤΗΣ, ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΟΣ, ΝΟΤΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ) βρίσκονται σε χειμερία νάρκη, με τεράστιες συνέπειες.
Το ΠΔ του πολυδιαφημισμένου προγράμματος ΕΛΛΑΔΑ αγνοείται. Για την ολοκλήρωση του θεσμικού πλαισίου ώστε να εφαρμοστεί και να λειτουργήσει ο Καλλικράτης ακόμη αναμένονται να εκδοθούν 17 ΠΔ (έχουν εκδοθεί μόνο 2) και 41 υπουργικές αποφάσεις (έχουν εκδοθεί μόνο 13). Τελικά ο Καλλικράτης δεν έγινε για το καλό της Τ.Α. και των τοπικών κοινωνιών αλλά για να περικοπούν οι πόροι των δήμων, επειδή ο Καλλικράτης είχε μπει στο μνημόνιο και ακολούθως στο μεσοπρόθεσμο.
Είναι προφανές λοιπόν ότι πρέπει να δοθεί έμφαση στην ανάπτυξη. Να επανεξεταστεί το μείγμα της ακολουθούμενης πολιτικής αλλά και οι ταχύτητες αντίδρασης.