Ομιλία σε Συνέδριο για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης

ΔΙΗΜΕΡΟ ΔΙΑΚΡΑΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΔΗΜΟΥ ΑΧΑΡΝΩΝ 

«ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΜΕ ΕΞΩΣΤΡΕΦΕΙΑ» 

 

ΘΕΜΑ ΕΙΣΗΓΗΣΗΣ κου ΜΠΟΥΡΑ: «Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΚΟΙΝΟΤΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ

ΣΤΗ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ»

 

 

Χαιρετίζω την πρωτοβουλία σας να διοργανώσετε Συνέδριο για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και σας ευχαριστώ που μου δίνεται την ευκαιρία να μιλήσω για το θέμα αυτό, τόσο επιστημονικά όσο και πολιτικά. 

 

Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, οφείλουμε να υιοθετήσουμε ένα νέο πρότυπο ανάπτυξης για τη χώρα. Ένα πρότυπο ανάπτυξης που υπηρετεί τον άνθρωπο και τις πραγματικές του ανάγκες.

 

Αυτό το πρότυπο είναι η Αειφόρος Ανάπτυξη που δηλώνει μια πολιτική για συνεχή οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη που δεν συνεπάγεται την καταστροφή του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων αλλά, αντιθέτως, εγγυάται την ορθολογική βιωσιμότητά τους. 

 

Πρόκειται δηλαδή για μια ανάπτυξη που σέβεται το περιβάλλον χωρίς να διακυβεύεται η ικανότητα των μελλοντικών γενεών να καλύψουν τις δικές τους ανάγκες.

 

Τα περιβαλλοντικά προβλήματα αποκτούν όλο και μεγαλύτερη βαρύτητα και παγκόσμια εμβέλεια. Η αλλαγή του κλίματος, η εξάντληση του όζοντος, η μείωση της βιοποικιλότητας, η αποδάσωση, η ενεργειακή κρίση, απειλούν πλέον την οικολογική ισορροπία ολόκληρου του πλανήτη.

 

Διεθνείς Οργανισμοί και μηχανισμοί ενεργοποιούνται πλέον, διαμορφώνονται περιβαλλοντικές πολιτικές και λαμβάνονται μέτρα σε πολλές χώρες.

  

Μια αποτελεσματική περιβαλλοντική διαχείριση δεν μπορεί να υπάρξει παρά μόνο όταν γίνεται κοντά στους πολίτες και τους τόπους. Σε κάθε περίπτωση μέτρα για την αντιμετώπιση περιβαλλοντικών προβλημάτων για να αποδώσουν στην πράξη πρέπει να εφαρμόζονται «επί τόπου» και από φορείς που έχουν αμεσότερη σχέση με το χώρο και τις δραστηριότητες. Και αυτοί οι φορείς είναι η Τοπική Αυτοδιοίκηση η οποία πρέπει να έχει αντικείμενο, αρμοδιότητες και κατ’ επέκταση υποχρεώσεις.

 

Τα όποια περιβαλλοντικά προβλήματα δεν είναι αξεπέραστα. Αλλά δεν αντιμετωπίζονται χωρίς συγκεκριμένο σχεδιασμό και επιτόπου διαχείριση. Και επιτόπου διαχείριση δεν μπορεί να γίνει από μακριά. 

 

Η περιβαλλοντική νομοθεσία της χώρας, παρά τις όποιες ατέλειές της, είναι επαρκής. Αυτό που χρειάζεται είναι η εφαρμογή της πρώτα απ’ όλα από την κεντρική διοίκηση με την έννοια της υποστήριξης του σχεδιασμού, και στη συνέχεια η εκχώρηση των κατάλληλων αρμοδιοτήτων και πόρων στην Τοπική Αυτοδιοίκηση.

 

Η τοπική αυτοδιοίκηση μέσα από όλα τα κοινοτικά πλαίσια στήριξης, κατάφερε να επιλύσει σημαντικά προβλήματα υποδομών ((οδοποιίας, ανάπλασης, ύδρευσης, αποχετεύσεις, σχολεία, παιδικοί και βρεφονηπιακοί σταθμοί, πολιτιστικές υποδομές αλλά και κοινωνικές υποστηρίξεις των πολιτών (βοήθεια στο σπίτι, ΚΑΠΗ κλπ) – θέματα για τα οποία θα τοποθετηθούν ή ήδη τοποθετήθηκαν οι σημερινοί εισηγητές)) και να εκσυγχρονίσει τους μηχανισμούς λειτουργίας της.

 

Η αμεσότητα με τους πολίτες δίνει τη δυνατότητα στην Τοπική Αυτοδιοίκηση να υλοποιεί τους στόχους των κοινοτικών προγραμμάτων και καλύτερα και γρηγορότερα και αυτό μπορώ να το ισχυρισθώ μετά λόγου γνώσης διότι και Νομάρχης υπήρξα την περίοδο εφαρμογής του Α ΚΠΣ και προετοιμασίας και προγραμματισμού του Β’ ΚΠΣ, αλλά και από τη εμπειρία μου ως αρμόδιος Υφυπουργός για την ολοκλήρωση του Γ’ ΚΠΣ και την προετοιμασία έναρξης και υλοποίησης του ΕΣΠΑ.

 

Σε όλα τα ΚΠΣ δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στον τομέα του Περιβάλλοντος  με σημαντική συνεισφορά της τοπικής αυτοδιοίκησης.

 

Έτσι στο Α’ ΚΠΣ (1989 – 1993) διατέθηκαν πόροι για:

• προμήθειες εξοπλισμού μετρήσεων περιβαλλοντικών παραμέτρων σχετικών με ρύπανση ατμόσφαιρας και υδάτων

• εκπόνηση μελετών περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος και σε

• περιορισμένες παρεμβάσεις είτε στις πηγές των προβλημάτων είτε στην αποκατάσταση των περιβαλλοντικών βλαβών και την προστασία και ανάδειξη του φυσικού περιβάλλοντος.

 

Στο Β’ ΚΠΣ (1994 – 1999) ακολουθήθηκε η ίδια Γενική κατεύθυνση των πόρων του Α΄ΚΠΣ με την προσθήκη έργων υποδομής:

• στην Επεξεργασία αστικών λυμάτων όσο και

• στη Διαχείριση Αστικών Αποβλήτων

Ενώ ενισχύθηκε η χρηματοδότηση παρεμβάσεων ανάπλασης του οικιστικού περιβάλλοντος και η χρηματοδότηση εκπόνησης χωροταξικών & πολεοδομικών μελετών.

 

Τέλος για πρώτη φορά ενισχύθηκαν επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα, στον Τομέα Βιομηχανίας & Ενέργειας και στον Τομέα της Γεωργίας, για τη βελτίωση των ενεργειακών και περιβαλλοντικών επιδόσεων των επιχειρήσεων και για την ανάπτυξη περιβαλλοντικά φιλικών καλλιεργειών αντίστοιχα.

 

Στο πλαίσιο της υλοποίησης των συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων από την Ε.Ε. τόσο κατά το Γ’ ΚΠΣ όσο και την τρέχουσα περίοδο του ΕΣΠΑ 2007-2013, η  τοπική αυτοδιοίκηση έχει αναλάβει σημαντικό ρόλο στον τομέα του περιβάλλοντος, με κρίσιμες παρεμβάσεις στη διαχείριση υγρών και στερεών αποβλήτων καθώς και στην προστασία της φύσης και της βιοποικιλότητας. 

 

Κατά την περίοδο του Γ ΚΠΣ 2000-2006, δόθηκε μία κρίσιμη ώθηση στην ικανοποίηση των αναγκών της χώρας σε βασικές υποδομές διαχείρισης αστικών λυμάτων και στερεών αποβλήτων (κατασκευή υποδομών μεταφοράς και Χώρων Υγειονομικής Ταφής Αποβλήτων), ενώ σημαντικοί πόροι διετέθησαν για τη χρηματοδότηση έργων ανάπλασης αστικού περιβάλλοντος και έργων προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος. 

 

Ιδιαίτερη μέριμνα έχει δοθεί επίσης στην ενίσχυση περιβαλλοντικών και ενεργειακών επενδύσεων από τις επιχειρήσεις καθώς και στην προσπάθεια συστηματοποίησης της περιβαλλοντικής παρέμβασης στον Τομέα της Γεωργίας. Τέλος πόροι διετέθησαν και μέσω των δράσεων του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου (ΕΚΤ) για Προγράμματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Μαθητών και για Κατάρτιση Εργαζομένων & Ανέργων σε θέματα Περιβάλλοντος καθώς και για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας στον Τομέα του Περιβάλλοντος.

 

Ανάμεσα στους στόχους του ΕΣΠΑ για τη βιώσιμη ανάπτυξη είναι:

 

• Η επιβράδυνση της κλιματικής αλλαγής και προώθηση της «καθαρής» ενέργειας

• Βελτίωση ποιότητας ζωής και προστασία του περιβάλλοντος 

• Η βελτίωση της διαχείρισης και αποφυγή της υπερεκμετάλλευσης των φυσικών πόρων

• Η μέριμνα ώστε τα συστήματα μεταφορών να ανταποκρίνονται στις περιβαλλοντικές και κοινωνικοοικονομικές ανάγκες·

• Βελτίωση της ελκυστικότητας της Περιφέρειας

• Βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας, μέσω της καινοτομίας, της επιχειρηματικότητας, της έρευνας και τεχνολογίας

• Δημιουργία περισσότερων και καλύτερων θέσεων εργασίας

 

Η ενεργειακή πολιτική, η πολιτική των μεταφορών και η πολιτική για τον τουρισμό (υπό την έννοια της βιομηχανίας διαχείρισης και εκμετάλλευσης των φυσικών πόρων) θεωρούνται ως βασικοί τομείς στους οποίους η ενσωμάτωση της περιβαλλοντικής συνιστώσας είναι επιβεβλημένη.

 

Να αναφέρω ενδεικτικά μερικές από τις κυριότερες δράσεις που υλοποιούνται στα ΠΕΠ όπως:

 

• Οδικά, λιμενικά και σιδηροδρομικά έργα

• Βελτίωση του δικτύου των αστικών μεταφορών

• Ανάπτυξη ειδικών μορφών τουρισμού και τουριστική προβολή

• Ανάπτυξη υποδομών κέντρων έρευνας-καινοτομίας και τεχνολογίας

• Παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ

• Διαχείριση υδάτινων πόρων, στερεών και επικίνδυνων αποβλήτων

• Κατασκευή νοσοκομειακών μονάδων

• Έργα υποδομής εκπαίδευσης

• Βελτίωση αστικού χώρου και εφαρμογή Ολοκληρωμένων προγραμμάτων αστικής ανάπτυξης

• Παρεμβάσεις σε μουσεία, αρχαιολογικούς χώρους και μνημεία

• Ανάπτυξη τοπικών προϊόντων

• Έργα ύδρευσης, αποχέτευσης και εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων

• Ολοκληρωμένη διαχείριση απορριμμάτων

• Πολεοδομική οργάνωση και ανασυγκρότηση

 

Στο πλαίσιο της τρέχουσας περιόδου 2007-2013, σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης, ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στην ολοκληρωμένη διαχείριση των αστικών στερεών αποβλήτων και στη συνολική κάλυψη των αναγκών των οικισμών σε λειτουργικές εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων με την δημιουργία όπου απαιτείται και της απαραίτητης υποδομής αποχετευτικών δικτύων.

 

Εδώ να πω ότι στο Θριάσιο κανονικά θα έπρεπε να έχει ολοκληρωθεί το αποχετευτικό και ο βιολογικός καθαρισμός ενώ στη ΒΑ Αττική υπάρχουν προβλήματα όσον αφορά τους χώρους εγκατάστασης των ΚΕΛ με συνέπεια να καθυστερούν αυτά τα σημαντικά έργα τα οποία θα συνδράμουν στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων αυτών των περιοχών. Η συνεννόηση μεταξύ των Δήμων της περιοχής πρέπει να γίνει άμεσα προκειμένου να μη χαθούν οι πόροι για τα σημαντικά αυτά έργα. 

 

Στον τομέα της Διαχείρισης των Στερεών Αποβλήτων στρατηγικός στόχος για την προγραμματική περίοδο 2007 – 2013 είναι η συνολική κάλυψη των αναγκών της χώρας στις απαραίτητες υποδομές και συστήματα, δια των οποίων θα καταστεί εφικτή η ολοκληρωμένη και βιώσιμη διαχείριση των παραγόμενων ποσοτήτων στερεών αποβλήτων, στο πλαίσιο των απαιτήσεων και προδιαγραφών της εθνικής και κοινοτικής νομοθεσίας. Σημαντική υποχρέωση είναι και η επίτευξη των στόχων που έχουν τεθεί σε εθνικό επίπεδο για την εκτροπή του βιοαποδομήσιμου κλάσματος των στερεών από την ελεγχόμενη ταφή.

 

Στο σημείο αυτό θα πρέπει να τονίσω ότι όσον αφορά την αττική από την αρχή δεν έγινε σωστή συνεργασία της κεντρικής διοίκησης με την τοπική αυτοδιοίκηση έτσι ώστε να προκύψουν κοινά αποδεκτοί χώροι υγειονομικής ταφής υπολειμμάτων πλέον και σύγχρονης εργοστασιακής διαχείρισης  των στερεών υπολειμμάτων πάντα με τη συναίνεση των τοπικών κοινωνιών.

 

Η διαχείριση τόσο των υγρών όσο και των στερεών αποβλήτων πρέπει να είναι ευθύνη της τοπικής αυτοδιοίκησης από την αρχή μέχρι το τέλος.

 

Δυστυχώς όμως ο τομέας του περιβάλλοντος έχει παραγκωνιστεί, παρά τις όποιες κυβερνητικές διακηρύξεις για «πράσινη ανάπτυξη». Το ΕΠ «Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη σημειώνει πολύ μικρή απορρόφηση. Τον τελευταίο χρόνο δεν έχουν υλοποιηθεί νέα έργα –παρά μόνο έργα γέφυρες από το Γ’ ΚΠΣ- ενώ έχουν δημοσιευτεί κάποιες προσκλήσεις χωρίς όμως να γίνουν οι σχετικές συμβασιοποιήσεις. Η Κυβέρνηση, παρά τις δηλώσεις της, παρουσιάζει έλλειψη συγκεκριμένου σχεδίου και χρονοδιαγράμματος.

 

Το κράτος κεντρικά, αλλά και οι φορείς της αυτοδιοίκησης, οφείλουν να ανταποκριθούν στις ολοένα αυξανόμενες ανάγκες και απαιτήσεις των πολιτών για σύγχρονες ποιοτικές υποδομές και υπηρεσίες. Η χρήση ιδιωτικών κεφαλαίων συμπληρωματικών προς τα διαθέσιμα δημόσια μπορεί να συμβάλλει στην ταχύτερη υλοποίηση των υποδομών και υπηρεσιών αυτών. Τα έργα ΣΔΙΤ έρχονται να λειτουργήσουν εντός του στρατηγικού σχεδιασμού κάθε φορέα, συμπληρωματικά τόσο ως προς τα παραδοσιακά δημόσια έργα - που σε καμία περίπτωση δεν περιορίζονται - αλλά και ως προς τις άλλες μορφές συνεργασίας κράτους και ιδιωτών, όπως τα μοντέλα των συμβάσεων παραχώρησης ή οι συνεργασίες των ΟΤΑ με ιδιώτες που συνεχίζουν να εφαρμόζονται. Με τον τρόπο αυτό, μπορούν να προσφερθούν στους πολίτες ταχύτερα περισσότερα έργα και υπηρεσίες.

 

Στην Αττική για παράδειγμα αυτή τη στιγμή βρίσκονται σε διάφορά στάδια προετοιμασίας και υλοποίησης έργα για κατασκευή και συντήρηση σχολείων, υλοποίηση δικτύων αποχέτευσης, εγκατάσταση συστημάτων ασφαλείας σε λιμάνια όπως Πειραιά, Ραφήνας, Ελευσίνας και Λαυρίου κα

 

Δυστυχώς, η σημαντική μείωση του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων και οι μεγάλες περικοπές στη χρηματοδότηση των ΟΤΑ δημιουργούν καθυστερήσεις στην υλοποίηση όσων προανέφερα με συνέπεια σε αυτή την κρίσιμη οικονομική συγκυρία έξω από την καθυστέρηση να μεγαλώνει η ύφεση κατά 2% όπως την προσδιορίζει ο Γενικός διευθυντής του ΙΟΒΕ, καθηγητής κος Στουρνάρας με άμεσες αρνητικές συνέπειες για την ανάπτυξη και την αύξηση της ανεργίας. 

 

Θέλω όμως να κλείσω με μια νότα αισιοδοξίας ελπίζοντας ότι η Κυβέρνηση θα καταλάβει ότι και το ΕΣΠΑ πρέπει να επιταχύνει και το ΠΔΕ να αυξήσει και τους ΟΤΑ να ενισχύσει έτσι ώστε η τοπική αυτοδιοίκηση να υλοποιήσει τα έργα και τις δράσεις που θα βοηθήσουν και το περιβάλλον και την αειφόρο ανάπτυξη  σε αυτή την κρίσιμη για τον τόπο μας περίοδο.